Waarom is goedkope energie zo belangrijk?
Goedkope energie is een basisbehoefte, die we dus nodig hebben om een normaal leven te leiden. Dankzij goedkope energie kunnen we onze huizen verwarmen of verkoelen, verlichting aanzetten en elektrische apparaten gebruiken.
Goedkope energie is dé drijvende kracht achter onze economie en samenleving. Het zorgt voor lage productiekosten voor bedrijven, een toenemende koopkracht voor huishoudens en een betere concurrentiepositie van ons land.
Lage energiekosten leveren daarmee een belangrijke bijdragen aan prijsstabiliteit, betere sociale voorzieningen, een betere kwaliteit van leven en een betere gezondheid(szorg).
De belangrijke vraag is dan ook: waar gaan de energieprijzen doen vanaf 2024?
Waarom was onze energie relatief goedkoop?
Voor ik iets ga zeggen over de toekomstige energieprijzen, wil meer vertellen over de energieprijzen uit het verleden. In Nederland hebben we gedurende een lange periode kunnen profiteren van goedkope energie.
Dit hebben we voornamelijk te danken aan de aardgasvoorraden in de Noordzee en Groningen. Het Groningenveld is het grootste aardgasvelden van Europa en zelfs één van de grootste ter wereld. Het gasveld in Groningen vormde dan ook een belangrijke basis van de welvaart in Nederland.
Volgens de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) zit er in het gasveld in Groningen nog ongeveer 500 miljard kubieke meter gas. Wanneer we rekenen met een gasprijs van 1,35 euro per kubieke meter dan zit er dus nog voor 675 miljard euro aan gas onder de grond.
Het uitgangspunt is geen gaswinning
Het openen van de Gasvelden in Groningen (in combinatie met een goede compensatie voor gedupeerde van de aardbevingen) zou een enorm positieve impact kunnen hebben op de de productiecapaciteit van Nederlandse bedrijven, de koopkracht van huishoudens en de concurrentiepositie van Nederland.
Hoewel Nederland dus nog steeds over een hele waardevolle energiebron beschikt, maakt de politiek andere keuzes. Sinds 2018 is de gaswinning uit Groningen namelijk versneld afgebouwd en sinds 1 oktober 2023 is de gaswinning helemaal gestopt.
Ondanks de energiecrisis – die volgens onderzoek van de NTO bij 510.000 huishoudens in 2021 en 600.000 huishoudens in 600.000 voor energiearmoede zorgde – blijft het uitgangspunt van de Nederlandse overheid ‘’geen gaswinning’’.
Nieuwe energiebronnen
Onze energie voornamelijk afkomstig van aardgas en steenkool. Daarnaast hebben we een kerncentrale in Borssele, die ongeveer 1 miljoen huishoudens van stroom voorziet.
Als alternatief voor het gas uit Groningen, en om minder afhankelijk te zijn van het buitenland, zet Nederland in op nieuwe energiebronnen. Voorbeelden van deze nieuwe energiebronnen zijn windmolen, biomassa en zonnepanelen.
Nederland heeft grote windmolen parken, waaronder Windpark Gemini, Amaliawindpark en Luchterduinen. In Nederland staan ook een paar honderd biomassacentrales, maar er wordt getwijfeld over de duurzaamheid van deze centrales. Daarom stopte de overheid in juni 2021 (tijdelijk) met nieuwe subsidies voor houtige biomassa.
Hoewel Nederland dus wil overstappen op nieuwe energiebronnen, zorgde deze in 2022 voor slechts 15% van de energieopbrengst. Verder heeft Nederland relatief weinig zonuren voor zonnepanelen, nauwelijks hoogteverschillen voor waterkracht en weinig ruimte voor het plaatsen van windmolen. Daarom is Nederland van de energievoorziening grotendeels afhankelijk geworden van het buitenland.
Goedkope energie vanuit Rusland
Rusland is lange tijd een belangrijke partner geweest voor vele Europese Landen, omdat het zorgde voor goedkope energie.
Er zijn verschillende redenen dat de energie uit Rusland goedkoop is. Het land heeft een overvloed aan aardgas en is daarmee één van de grootste exporteurs van aardgas ter wereld is. De aardgasvelden liggen in makkelijk bereikbare gebieden, waardoor ook de productiekosten laag zijn.
Verder wordt er weinig belasting geheven over aardgasproductie. Omdat Rusland ook dichtbij veel Europese landen ligt, zijn de transportkosten laag. De Nord Stream pijpleiding was een bekende leiding waarmee het Russische gas naar Duitsland kon worden vervoerd.
De energiecrisis
In 2021 werd de wereld geconfronteerd met een energiecrisis. Omdat Nederland voor energie grotendeels afhankelijk is geworden van het buitenland werden wij hier ook door geraakt.
De energiecrisis ontstond om meerdere redenen. Toen de lockdowns werden opgeheven en de economie weer opgang kwam, steeg de wereldwijde vraag naar energie.
OPEC – een samenwerkingsverband van 13 olie-exporterende landen – reageerde echter laat op de toenemende vraag naar energie. China blokkeerde de invoer van steenkool uit Australië door een verslechterende relatie. Daarbij werden eind 2021 problemen ontdekt bij een Franse kerncentrale Chooz en Civaux, waardoor de stroomprijzen stegen.
Ondertussen zorgde ook het conflict tussen Rusland en het westen voor veel minder aanbod van gas. Rusland stopte namelijk met het leveren van gas, waardoor vrijwel alle Europese landen in de problemen kwamen.
De toenemende vraag in combinatie met het beperkte aanbod, zorgde voor hele hoge energieprijzen.
Wat bepaalt de prijs van gas en elektriciteit?
De prijs van gas en elektriciteit wordt bepaald door heel veel verschillende factoren. Hieronder staan een aantal belangrijke factoren:
Vraag en aanbod
Vraag en aanbod is een basisprincipe uit de economie. In de kern bepaalt ook de vraag en het aanbod van energie de prijzen.
Wanneer er veel vraag naar energie is, maar weinig aanbod, dan stijgen de prijzen. Wanneer er weinig vraag is, maar veel aanbod, dan dalen de energie prijzen.
De vraag naar energie bepaalt de prijs, maar de prijs van energie bepaalt ook de vraag. Wanneer de prijs heel hoog is, neemt de vraag doorgaans af (en de prijs ook). Wanneer de prijs heel laag is, neemt het energiegebruik doorgaans toe (en stijgt de prijs).
Bevolkingsgroei
Bevolkingsgroei zorgt ervoor dat er meer mensen bijkomen in Nederland. Deze mensen moeten natuurlijk allemaal een verwarmd huis hebben met elektrische apparaten.
Volgens een schatting van het CBS zal de Nederlandse bevolking de komende 50 jaar nog groeien. De bevolking groeit ook sneller dan verwacht.
De bevolkingsgroei zorgt daarmee voor een toenemende vraag naar energie en een toenemende vraag kan zorgen voor stijgende prijzen.
De economische omstandigheden
De economische omstandigheden in Nederland (en de rest van de wereld) hebben ook invloed op de prijs van energie. In een goede, groeiende economie wordt meer geproduceerd. Voor de productie van goederen is energie nodig, waardoor de vraag naar energie stijgt.
Deze stijgende vraag kan zorgen voor stijgende energieprijzen. Slechte economische omstandigheden zorgen daarentegen voor een afnemende vraag naar energie. Dit kan zorgen voor lagere energieprijzen.
Sinds begin 2023 krimpt de Nederlandse economie en sinds augustus 2023 zitten we officieel in een ‘’milde’’ recessie. Wanneer de economische omstandigheden (in de wereld) verder verslechteren kan dit zorgen voor lagere energieprijzen, omdat de vraag naar energie afneemt.
Weersomstandigheden
De weersomstandigheden hebben zowel invloed op de vraag naar energie als op het aanbod van (hernieuwbare) energie. In 2022 haalde Nederland 15% van de energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen.
Het Nederlandse, wisselvallige weer kan invloed hebben op de opbrengst uit zon- en windenergie, waardoor het aanbod uit deze energiebronnen kan afnemen of toenemen.
Verder zijn de weersomstandigheden in de winter belangrijk voor de prijs van energie. Wanneer het een hele koude winter wordt, dan neemt de vraag naar gas toe en dus ook de prijs. Als we te maken hebben met warmere winters, dan heeft dit een positieve impact op de energieprijzen.
Gasvoorraden
De Nederlandse gasvoorraden en Europese gasvoorraden bepalen ook de prijs van energie. Wanneer onze eigen gasvoorraden goed gevuld zijn, dan is er dus meer aanbod. Dit zorgt voor een lagere prijs. Wanneer onze gasvoorraden echter op raken (door strenge winters en weinig toevoer), dan kunnen de gasprijzen stijgen.
Geopolitieke conflicten
Het conflict tussen Rusland en het westen vormde een belangrijke basis voor de energiecrisis. Europa haalde voorheen een groot deel van het gas uit Rusland, maar dat is in 2023 drastisch gedaald.
Europa haalt nu (vloeibaar)gas uit Noorwegen, Verenigde Staten, Qatar en Nigeria, maar dit is duurder dan Russisch gas. Verder brengt het hogere vervoerskosten met zich mee.
Ondertussen lijkt vrede met Rusland niet dichtbij. Omdat ook de bekende Nordstream pijpleiding is opgeblazen is, is het (op korte termijn) niet mogelijk om vrede te sluiten en de goedkope energietoevoer vanuit Rusland weer opgang te brengen. Daarmee lijkt het er niet op dat we op korte termijn terug kunnen naar de lage energieprijzen van voor de energiecrisis.
Nieuwe conflicten (met landen met veel olie en gas) kunnen ook zorgen voor stijgende energieprijzen.
De internationale vraag naar energie
De internationale vraag naar energie bepaalt ook de energieprijzen. Het is de verwachting dat de wereldwijde vraag naar energie zal toenemen. Dat komt bijvoorbeeld door bevolkingsgroei, economische groei (van opkomende economieën), wereldwijde verstedelijking en technologische vooruitgang.
Deze ontwikkelingen zorgen niet alleen voor uitdagingen met betrekking tot energievoorziening, maar kunnen ook zorgen voor stijgende tarieven, omdat de vraag naar energie stijgt.
De prijs van grondstoffen
De prijs van grondstoffen – zoals olie – bepaalt ook de prijzen van gas- en elektriciteit, omdat deze grondstoffen gebruikt worden voor het opwekken van energie. Stijgende olieprijzen zorgen voor hogere productiekosten en dus voor een hogere energierekening.
De prijs van gas bepaalt ook de prijs van elektriciteit
In Nederland hebben we geen ideale weersomstandigheden voor nieuwe energiebronnen, zoals windmolen en zonnepanelen. Het weer is wisselvalig en dit zorgt voor onstabiliteit van deze energiebronnen.
Om de toevoer van groene stroom te kunnen garanderen wordt stroom opgewekt via gascentrales. Dit zorgt ervoor dat een stijging van de gasprijzen ook zorgt voor een stijging van de prijs van elektriciteit.
Belastingplannen 2024
De prijzen van gas en elektriciteit bepalen de hoogte van onze energierekening, maar in Nederland wordt onze energierekening voor een heel groot deel bepaalt door belastingen. Onze energierekening bestaat namelijk voor ongeveer de helft uit belastingen.
Je betaalt niet alleen energiebelasting, maar betaalt daarover ook nog eens BTW. Je moet dus belasting betalen over belasting. Hoe overheidsbeleid bepaalt door grotendeels of wij goedkope of dure energie hebben.
Jaarlijks, op 1 januari, worden de energiebelasting gewijzigd. Het overheidsbeleid ten opzichte van energiebelasting in 2024 (en daarna) bepaalt voor een heel groot deel hoeveel we allemaal gaan betalen.
De overheid heeft de mogelijkheid om onze energierekening veel goedkoper te maken (of veel duurder te maken). Voor 2024 ziet het er niet positief uit, omdat er allerlei maatregeling worden genomen (of worden opgeheven) die onze energierekening duurder zullen maken.
Gigantische stijging van energiebelasting van 226%
Volgens voorlopige cijfers zal de energiebelasting in 2024 dalen. Ondanks deze mogelijke daling, zal de belastindruk toch stijgen. Dat komt omdat de belasting in 2023 met 226% is gestegen!
Dankzij het prijsplafond hebben we weinig gemerkt van deze gigantische belastingverhoging, maar omdat het prijsplafond in 2024 wordt afgeschaafd, krijgen we waarschijnlijk een veel hogere energierekening.
Bekijk de actuele belastingtarieven – van 2017 tot nu.
Verminderende energiebelasting
In Nederland hebben we een regeling die de ‘’verminderde energiebelasting’’ heet. Deze regeling zorgt ervoor dat huishoudens en bepaalde bedrijven minder betalen voor hun energie.
Deze heffingskorting – dus een belastingvermindering – zorgt voor een lagere energierekening. Hoe hoog deze heffingskorting in 2024 gaat worden is nog onbekend.
Van gas naar elektriciteit
Ondanks ons gasveld in Groningen en goede infrastructuur voor gas, wordt het gebruik van gas ontmoedigt. De energietransitie moet zorgen voor een overgang van gas naar elektriciteit.
De belasting op aardas zal daarom stijgen in 2024, terwijl de belasting op elektriciteit in 2024 zal dalen. Daarmee wil de overheid bijvoorbeeld het gebruik van elektrische warmpompen stimuleren.
Voor gasverbruikers is dit natuurlijk een nadeel, omdat gas dus duurder wordt (via belastingen).
Gemeentelijke energietoeslag en Tijdelijk Noodfonds Energie
Gemeenten hebben nu de mogelijkheid om een eenmalige energietoeslag te geven aan huishoudens met een inkomen van maximaal 120% van het sociaal minimum.
Huishoudens met een laag inkomen krijgen (automatisch) een energietoeslag van maximaal 1.300 euro krijgen. Voor 2024 zijn er echter plannen om deze gemeentelijke energietoeslag af te schaffen, waardoor deze mensen geconfronteerd worden met een hogere energierekening.
Sinds 7 februari 2023 is er ook een Tijdelijk Noodfonds Energie beschikbaar voor huishoudens met een bruto-inkomen van maximaal 200% van het social minimum. Het fond helpt bij het ondersteunen bij het betalen van de energierekening.
Op 5 mei 2023 is het noodfonds weer opgeheven, nadat er zo’n 56.000 aanvragen zijn goedgekeurd.
Geen prijsplafond in 2024
Van 1 januari 2023 tot 31 december 2023 geldt er een prijsplafond. Dit is een maatregel om energie betaalbaar te houden tijdens de energiecrisis. Deze maatregel is er voor huishoudens, ZZP’ers en kleine bedrijven.
Het prijsplafond betekent dat huishoudens en kleinverbruikers een maximale prijs betalen voor gas van 1,45 euro per m³ tot maximaal 1.200 m³ per jaar en 0,40 euro per kWh tot maximaal 2.900 kWh per jaar (inclusief energiebelasting en BTW).
Huishoudens en kleinverbruikers, die onder de maximale hoeveelheid te verbruiken energie bleven, merkte dus niets van de hoge prijs van gas en elektriciteit. Ze betaalde namelijk maximaal 1,45 euro per m³ gas en 0,40 euro per kWh stroom.
Vanaf 1 januari 2024 verdwijnt het prijsplafond weer. Het betekent dat huishouden en kleinverbruikers weer de volledige prijs van gas en elektriciteit gaan betalen. Wanneer de energieprijzen dus stijgen, dan gaan we ook echt deze prijzen betalen.
Hogere netbeheerkosten
Energieleveranciers zorgen voor de levering van energie. Daarbij werken ze samen met netbeheerders, die verantwoordelijk zijn voor het vervoeren van de energie naar jouw woning. Netbeheerders zijn ook verantwoordelijk voor het aanleggen en onderhouden van elektriciteitskabels en gasleidingen.
Je betaalt daarom naast leveringskosten (voor het leveren van energie) ook netbeheerskosten aan de netbeheerder. In 2024 zullen de netbeheerkosten toenemen.
Netbeheerders verwachten namelijk dat de prijzen van het hoogspannings- en extrahoogspanningsnet zullen toenemen. Deze gestegen kosten worden doorberekend aan huishoudens en bedragen, waardoor de energierekening zal stijgen.
Volgens het Financieel Dagblad (alleen te lezen voor abonnees) stijgen de netbeerkosten gemiddeld met 40 euro naar 600 euro per jaar. Daarmee zijn de netbeheerkosten sinds 2020 al met 42% gestegen. Het is daarmee dus onwaarschijnlijk dat we ooit teruggaan naar de lage energierekening die we vroeger gewend waren.
Voorspelling energieprijzen 2024 en toekomst
Je hebt kunnen lezen waarom goedkope energie zo belangrijk is, waarom we vroeger profiteerde van lage energiekosten en hoe de prijzen sinds de energiecrisis zijn gestegen.
Je weet welke gebeurtenissen een belangrijke invloed hebben op de energieprijzen en dat de overheid de prijzen bijna verdubbeld met belastingen. Verder hebben netbeheerders te maken met hogere kosten, die aan ons worden doorberekend.
Het is vrijwel onmogelijk om te voorspellen wat de energieprijzen in 2024 en de verdere toekomst zullen doen. Het is moeilijk te voorspellen hoe de wereldeconomie zich zal ontwikkelingen, met welke weersomstandigheden we te maken krijgen en of conflicten worden beëindigd of verder uit de hand lopen.
Hieronder staan scenario’s die zouden kunnen zorgen voor hogere energieprijzen en scenario’s die zouden kunnen zorgen voor lagere energieprijzen:
Scenario’s die kunnen zorgen voor duurdere energie
Hieronder staan (een combinatie van) scenario’s die kunnen zorgen voor hogere energieprijzen in 2024 (en de verre toekomst):
- De transitie wordt (in de huidige snelheid) doorgezet en brengt hoge kosten met zich mee, waardoor de tarieven blijven stijgen
- Grondstoffen raken op, waardoor er minder aanbod is
- De olieprijzen stijgen, waardoor de kosten voor het opwekken van energie toenemen
- Voortdurende conflicten met Rusland (en andere landen) zorgen voor beperkter aanbod
- Snellere economische groei van opkomende economieën zorgt voor toenemende vraag aan energie
- We krijgen een overheid die (nog) hogere belastingen op energie wil heffen
- We krijgen nog strengere milieueisen en belastingen op fossiele energie, waardoor deze prijzen blijven stijgen
- Onze infrastructuur moet worden onderhouden of vernieuwd, wat zorgt voor toenemende netbeheerkosten
- Weinig concurrentie tussen energieaanbieders
Scenario’s die kunnen zorgen voor goedkopere energie
Hieronder staan (een combinatie van) scenario’s die kunnen zorgen voor goedkopere energie in 2024 (en de verre toekomst):
- We krijgen een andere (en realistische) visie op energie, waarbij de impact van dure energie (en de transitie) op de samenleving meer wordt meegewogen
- Het gasveld in Groningen wordt weer geopend, waardoor gas voor Nederlanders (en Europeanen) weer heel goedkoop wordt
- We krijgen een overheid die het belang van goedkope energie voorop stelt en belastingen drastisch verlaagd
- Soepelere milieueisen en lagere belastingen op fossiele energie
- Er worden nieuwe, innovatieve ontwikkelingen gedaan die zorgen voor goedkope energie
- Er komt een wereldwijde recessie waardoor de vraag naar energie afneemt en de prijzen dalen
- Het westen en Rusland sluiten vrede waardoor Rusland (na herstel van de Nordstream pijpleiding) weer goedkope energie kan leveren
- We krijgen milde winters, die zorgen voor minder vraag naar gas en dus lagere prijzen
- Bewustere omgang met energie zorgt voor dalende vraag en dalende prijzen
- Veel concurrentie tussen energieaanbieders
Vast, variabel (of dynamisch) energiecontract?
Je wilt waarschijnlijk weten wat de energieprijzen in de toekomst gaan doen, om nu slimme keuzes te kunnen maken. Wanneer de prijzen dalen is het variabel (of dynamisch) contract misschien een goed idee. Als de prijzen stijgen, dan zet je je tarieven misschien liever vast via een vast energiecontract.
Zoals ik al aangaf is het onmogelijk om te voorspellen wat de energieprijzen in de toekomst gaan doen. Verder bestaat een groot deel van de energierekening uit belastingen. Dus als de energieprijzen zouden dalen, maar de belastingen worden verhoogd, dan gelden deze ook voor iedereen met een vast energiecontract. Alleen de tarieven staan namelijk vast.
Het is wel altijd goed om even te lezen wat de voor- en nadelen zijn van vaste, variabele en dynamische energiecontract.
Energietarieven vergelijken
Vergelijk nu alle energietarieven en ontdek welke energieleverancier op dit moment het goedkoopste is. Sluit vervolgens een variabel energiecontract af (wanneer jij een daling van de prijzen verwacht) of kies voor zekerheid met een vast energiecontract van 1, 2 of 3 jaar.
